18
Kapak
Bağımlılık yapıcı
maddelerin kanser risklerine
yönelik artıcı etkisi
Ruhsal durumu değiştiren pek çok madde
hemen hemen her toplumda tarihin erken
dönemlerinden beri kullanılmaktadır.
Bağımlılık yapıcı maddeler:
Bedene girdikle-
rinde ruhsal, davranışsal ve bedensel değişik-
liklere neden olup, bağımlılık yapabilen kim-
yasal maddelerdir. Bunlar günlük kullanılan
çay, kahve, sigara ve alkolden, yasalarla kısıtla-
nan uyuşturuculara kadar geniş bir alanı kap-
samaktadır. Görüldüğü gibi birçok madde ba-
ğımlılık yapıcı madde kapsamı içinde yer al-
maktadır. Dilimizde kullanılan uyuşturucu
kavramı içinde alkol ve sigara yer almaması-
na rağmen, bunların da birer şiddetli bağımlı-
lık yapıcı madde olma özelliği göz önüne alın-
mış ve tüm dünyada bu kapsam içinde değer-
lendirilmesine karar verilmiştir.
Bağımlılık yapıcı maddeler, kullanan kişile-
re ekonomik yük getirmekte ve içerdiği zarar-
lı maddelerle organizmayı olumsuz yönde etki-
leyip sağlığa zarar vermektedirler. Bu zararlar
arasında görülme sıklığında artış olan kanser-
ler önemli bir yer tutmaktadır.
Madde bağımlılığı:
Kişinin kullandığı
maddeyi birçok kez bırakma girişiminde bu-
lunmasına rağmen bırakamaması, giderek
madde dozunu arttırması, kullanmayı bırak-
tığında yoksunluk belirtilerinin ortaya çık-
ması ve zararlarını görmesine rağmen madde
kullanmayı sürdürmesi ile belirli bir durum-
dur. Madde bağımlılığı, Türkiye’de ve Dün-
yada artış gösteren bir sorundur. Madde ba-
ğımlılarının sayısı giderek artmakta ve yaş
ortalamaları da düşmektedir.
Bağımlılık yapıcı maddeler ve kanser
riski:
Bağımlılık yapıcı maddeler arasında
özellikle sigara ve alkolün kanserde başrol oy-
nadığı, günümüzde çeşitli araştırmalar ile ka-
nıtlanmış durumdadır. Kanser çok nedenli bir
hastalıktır. Bu nedenler arasında çevresel fak-
törler önemli yer tutmaktadır. Bireysel bir dav-
ranış özelliği olan sigara içil¬mesinin de çeşitli
kanserlerde rolü olduğu bilinmektedir.
Sigara (Tütün):
Sigara (tütün) dünyada en
yaygın kullanılan bağımlılık yapıcı madde-
dir, bırakanların %70’i ilk üç ayda tekrar baş-
lamaktadır. Dünyanın en önemli halk sağlığı
sorunlarından birisi olan sigara, ülkemizde de
en önemli önlenebilir ve erken ölüm nedeni-
dir. Kullanan kişiye verdiği zararların yanı sıra
pasif içiciler üzerindeki etkileri de, bu alışkan-
lığın önemini arttırmaktadır. Dünya sağlık
Örgütü (DSÖ), sigarayı “dünyanın en hızlı ya-
yılan ve en uzun süren salgını” olarak tanım-
lamaktadır. DSÖ verilerine göre, her 10 kişi-
den birisi tütün ürünlerinin sonuçlarına bağlı
nedenlerden hayatını kaybetmekte; tütün her
yıl 5 milyon ölüme yol açmaktadır.
Sigara tütünü nikotin, katran ve karbon
monoksitten oluşmuştur. Sigara dumanı 4 000
den fazla kimyasal madde içermekte ve bunlar
arasında karsinojenik olanlar mevcuttur.
Kanserlerin özellikle katran nedeniyle mey-
dana geldiği bilinmektedir. Akciğer kanserleri-
nin %80-90’ı tütün kullananlarda görülür. Si-
gara içen kişinin akciğer kanseri riski içmeye-
ne göre 15 kez fazladır ve risk zamanla artmak-
tadır. Türk Toraks Derneği’nin yürüttüğü “Ak-
ciğer Kanseri Harita Çalışması’na göre, ülke-
mizde her yıl 18.479 yeni akciğer kanseri tanısı
Doç. Dr. Ayşe Ferdane Oğuzöncül
