15 / 84
alkol kontrol politikaları özellikle
önem taşıyor.
Afrika, Amerika, Doğu Akdeniz
ve Avrupa bölgelerinde, içicilerin
oranı 2000 yılından bu yana
azalma gösteriyor. Ancak, Batı
Pasifik Bölgesi’nde 2000 yılında
yüzde 51,5’ten bugün yüzde
53,8’e yükselmiş. Güneydoğu
Asya Bölgesi’nde sabit kaldığı
görülüyor. DSÖAfrika Bölgesi,
Amerika Bölgesi ve Doğu Akdeniz
Bölgesi’nde kişi başına düşen alkol
tüketimi sabit kalırken, Avrupa
Bölgesi’nde 2005 yılında 12,3
litreden 2016 yılında 9,8 litreye
düştüğü görülüyor. Kişi başına alkol
tüketimindeki artış, DSÖ Batı Pasifik
ve Güney Doğu Asya bölgelerinde
gözleniyor.
Dünya nüfusunun (15 yaş üstü)
kişi başına düşen toplam alkol
miktarının 2005 yılında 5,5 litre saf
alkolden, 2010 yılında 6,4 litreye
yükseldiği ve 2016 yılında 6,4 litre
seviyesinde sabit kaldığı görülüyor.
Kişi başına düşen alkol tüketiminde
en yüksek seviye ise DSÖAvrupa
Bölgesi ülkelerinde gözlemlenmiş.
Dünya çapında, 15-19 yaş grubunun
dörtte birinden fazlası (yüzde 26,5)
mevcut içici, bu oran 155 milyon
ergenlik dönemindeki gence tekabül
ediyor. Mevcut içme oranının 15-19
yaşları arasında en yüksek olduğu
bölge DSÖAvrupa Bölgesi (yüzde
43,8), bunu Amerika Bölgesi (yüzde
38,2) ve Batı Pasifik Bölgesi (yüzde
37,9) izliyor.
80 ÜLKEDEULUSALALKOL
POLİTİKASI UYGULANIYOR
2016 yılı itibariyle, 80 ülkenin
ulusal alkol politikası, sekiz ülkenin
bölgesel alkol politikası mevcutken;
diğer 11 ülkede alkol tamamen
yasaklanmış durumda. Afrika ve
Amerika’daki ülkelerin çoğunda
ulusal alkol politikaları bulunmuyor.
Ulusal alkol politikaları gelir seviyesi
yüksek ülkelerde (yüzde 67), gelir
seviyesi düşük ülkelere (yüzde 15)
göre daha fazla. Politikalara yönelik
ana sorumluluk, ulusal politikaya
sahip ülkelerin yüzde 69’unda sağlık
sektörüne ait.
Dünya Sağlık Örgütü’nün ilgili
raporu, altı bölgesinde yer alan tüm
ülkelerdeki alkol kullanımı verilerine
dayanarak hazırlanmış. Türkiye,
Dünya Sağlık Örgütü’nün Avrupa
[EUR] grubunda 53 ülke arasında
yer alıyor. Dünya Bankası’nın gelir
grubuna göre sıralandığında Türkiye,
DSÖ’nün orta üst sınıfında yer
alıyor. Türkiye’de bir içeceğin alkollü
içecek olarak tanımlanması için
içerisinde yüzde 0,5’ten fazla alkol
bulundurması gerekiyor. Yalnızca
içenler göz önünde bulundurulursa,
Türkiye’de kişi başına düşen saf alkol
miktarı 28,5 litre. Dünya Sağlık
Örgütü ortalamasına göre kişi başına
düşen yıllık alkol oranı içenler
özelinde 15,1 litre iken, içen-içmeyen
dahil oranı 6,4 litre. Türkiye’nin içinde
bulunduğu Avrupa grubunda bu
oran içenler özelinde 17,2 litre iken,
içen-içmeyen dahil oranı 9,8 litre.
Türkiye’de içenler özelinde yıllık kişi
başına düşen alkol oranı 28,5 litre,
içen-içmeyen dahil oranı ise 1,9 litre.
İçenler özelinde düşünüldüğünde,
Türkiye’de kişi başına düşen yıllık
saf alkol miktarının gerek bölge
gerek dünya ortalamasının oldukça
üzerinde olduğu görülüyor.
TÜRKİYE’DEDURUM
Dünya Sağlık Örgütü tarafından
2018 yılında yayımlanan Küresel
Alkol ve Sağlık DurumRaporu’nda
Türkiye’de 15 yaş üzeri nüfusta kişi
başına düşen alkol kullanım oranı
2 litre saf alkol olarak belirtiliyor.
Alkol konusunda aktif olan uluslararası örgütlerin en önemlisi 1946 yılında kurulan
Dünya Sağlık
Örgütü
(DSÖ), en fazla çalışmayürütenuluslararası örgütlerdenbiri.DSÖ’nünAvrupaBölgeOfisi kendi
üyesi olan 52 ülkede alkole bağlı zararların azaltılması amacıyla birçok faaliyet yürütüyor.
Yine Avrupa’da yer alan bir başka uluslararası örgüt ise
Avrupa Alkol Politikaları Birliği
(EUROCARE)
.1990yılındakurulmuşvemerkeziBrükselolanörgütün,21Avrupaülkesinden,Yeşilay’ın
da içindebulunduğu, yaklaşık50organizasyonüyesi bulunuyor. EUROCARE,Avrupabölgesinde alkolle
mücadele eden çok sayıda kuruluşu bünyesinde bulunduran bir çatı kuruluş olma özelliği taşıyor.
İngiltere merkezli
Alkol Araştırmaları Enstitüsü’nün (Institute of Alcohol Studies)
temel amacı;
alkole bağlı zararların azaltılmasında bilimsel ve kanıta dayalı politika geliştirmeyi destekleyerek kamu
yararına hizmet vermek. Alkol konusunda eğitimvererek toplumsağlığını korumayı amaçlayan enstitü,
toplumu bilgilendirmek ve kaynak sağlamak amacıyla rapor yayınlıyor ve üç ayda bir dergi çıkartıyor.
GAPA (Global Alcohol Policy Alliance-Küresel Alkol Politikaları Birliği)
sivil toplum örgütleri
ve halk sağlığı kurumlarında çalışan ve alkol sorunları hakkında bilgi paylaşan ve kanıta dayalı alkol
politikalarını savunan, ticari çıkarları olmayan kişilerin oluşturduğu bir ağ. GAPA’ya bağlı kaynak
merkezleri Afrika, Avrupa Birliği, GüneyAmerika, GüneyDoğuAsya, ABDve Batı Pasifik bölgelerinde
faaliyet gösteriyor.
IOGT International,
alkol ve diğer uyuşturucuların neden olduğu zararı önlemek ve azaltmak
için kanıta dayalı alkol politikası önlemleri ve toplum temelli müdahaleler için çalışmalar yürüten önde
gelen bir küresel ağ. Karar vericilere ve fikir liderlerine alkolü, insan hakları, kalkınma, ekonomik refah
ve refahın önündeki bir engel olarak ele almaları için savunuculuk çalışmaları yürütüyor.
APN (Alcohol Policy Network),
halk sağlığına yönelik alkol politikası konularında bilgi, deneyim
ve görüşlerin paylaşıldığı bir Avrupa platformu; halk sağlığı ve sosyal refah ile ilgileniyor; resmi statü ve
üyelik ücreti olmadan üyeleri adına çalışmalarını yürütüyor.
Dünya Sağlık Örgütü (WHO) 2018 yılında hükümetlerin
alkolün ve ilgili sağlık, sosyal ve ekonomik sonuçların zararlı
kullanımını azaltmalarına yardımcı olabilecek beş yüksek
etkili stratejiyi içeren yeni bir girişim ve teknik paket olan
SAFER’ı yayınladı.DSÖliderliğindeki girişimve eylempaketi
ile 2025 yılına kadar alkolün zararlı kullanımının yüzde 10
azaltılması amaçlanıyor.
SAFER, düşük, orta ve yüksek gelirli ülkelerde alkol ile ilgili
zararyükünüazaltmakiçinhükümetlereaşağıdakibeşyüksek
etkili stratejik eylem ile harekete geçmelerini öneriyor:
Strengthen:
Alkol mevcudiyeti üzerindeki kısıtlamaları
güçlendirin.
Advance:
İçecek sürüş önlemlerini
geliştirin ve uygulayın.
Facilitate:
Taramaya, kısa müdahalelere ve tedaviye erişimi
kolaylaştırın.
Enforce:
Alkol reklamcılığı, sponsorluk ve
tanıtım ile ilgili yasakları veya kapsamlı
kısıtlamaları
uygulayın.
Raise:
Tüketim vergileri ve fiyatlandırma
politikaları yoluyla alkolle ilgili fiyatları
yükseltin.
ALKOL İLEMÜCADELEEDENKURULUŞLAR
DSÖ’NÜNORTAYAKOYDUĞU
BEŞYÜKSEKETKİLİ STRATEJİ PAKETİ: SAFER
OCAK 2020 15