Alkol ya damadde bağımlısı bir üyeye sahip
olmak aile için, bağımlılığın tüm sonuçlarına
da bir anlamda katlanmak demektir.
Bağımlının çeşitli nedenlerle aileye yalan
söylemesi, aileye bireylerine yönelik saldırgan
davranışlarda bulunması bunların sonucu
olarak ailenin baskıcı tutumu aile içinde gittikçe
derinleşen yaralar açar.
Kronik çatışmalar sonucunda sürekli olarak olumsuz
duyguların ifade edilmesi, aile bağlarının kuvvetli ol-
maması gibi anne-baba ve çocuk arasındaki ilişkinin
kalitesini belirleyen etmenler de madde kullanımı ile
ilişkili olarak gözükmektedir. Çoğunlukla olumsuz
duyguların ifade edildiği, sözel ödüllendirmenin eksik
olduğu ailelerde yetişen çocukların, daha az kendi-
ne güvenli oldukları ve madde kullanımı karşısında
da aynı şekilde güvensiz davranışları sonucunda
‘hayır’ diyemedikleri belirtilmektedir. Bir diğer önemli
etmen ise, ailenin çocuğuna anne-babalık yapma
biçimidir.
Anne-baba çocuk ilişkisinin niteliği, çocuğun topluma
uyum becerilerini belirlemektedir. Çocuğun gelişi-
minde, anne-baba tutumunun besleyici, destekleyici,
denetleyici öğeleri ve niteliği gencin ve daha sonra
erişkinin davranışının alacağı yönün belirlenmesinde
önemli bir güç oluşturmaktadır. Anne-babalık yapma
biçiminin niteliğini belirleyen davranışlara örnek ola-
rak çocuktan kapasitesine uygun yapabileceği istek-
lerde bulunulması, bazı kuralların konulması, disiplin
yöntemleri, aile desteği verilebilir. Anne ve babanın
boşanması, ayrı yaşaması gibi aile bütünlüğünü
bozan etkenler de alkol ve uyuşturucu kullanımı için
önemli risk etkenleri olarak bulunmuştur.
Aile içindeki bağımlı bir kişi diğer aile üyelerini de
olumsuz etkilemektedir.
ABD’de yapılan araştırmalarda eroin bağımlılarının
%50’den fazlasının boşanmış ailelerden geldikleri
saptanmıştır. Anne-babanın birlikte yaşadığı durum-
larda ise aile ilişkilerinin bozuk olduğu, genellikle anne
babadan bir tanesinin bağımlı ile daha yoğun olarak
ilgilendiği, diğerinin ise mesafeli ve cezalandırıcı bir
tutum içinde olduğu gözlenmiştir. Madde kullanımı
ve aile ile ilgili literatür gözden geçirildiğinde, ailenin
kişinin uyuşturucu madde kullanmaya başlamasın-
daki rolü üzerinde ağırlıklı olarak durulduğu, aile için-
de bağımlı bir kişinin varlığının ailenin diğer üyelerini
etkileme şekillerinin göz ardı edildiği göze çarpmak-
tadır. Ancak madde kullanımının sonuçta tüm aileyi
etkilediği ve bu kişilerde de çeşitli ruhsal ve sosyal
etkilerde bulunduğu unutulmamalıdır.
Ailenin bir üyesi madde kullanmaya başladığında,
bu aile içinde ciddi sorunlar yaşanmasına neden
olmaktadır. Madde kullanan kişinin eve istenme-
yen arkadaşları getirmesi ya da onlar ile arkadaşlık
etmesi ev içinde sürekli bir çatışmanın yaşanmasına
neden olmaktadır. Ayrıca hırsızlık yapması gibi suça
yönelik davranışların varlığı ailenin toplumla ilişkile-
rinin etkilenmesine ve onların da giderek toplumdan
soyutlanmaları sonucunu doğurmaktadır. Bağımlı-
nın çeşitli nedenlerle aileye yalan söylemesi, aileye
bireylerine yönelik saldırgan davranışlarda bulunması
bunların sonucu olarak ailenin baskıcı tutumu aile
içinde gittikçe derinleşen yaralar açmaktadır.
Eş ile ilişkiler
Bağımlılığın evlilik üzerine etkileri daha çok alkol
bağımlıları ve eşleri bağlamında araştırılmış bir konu
olmakla birlikte, genel olarak bağımlı bir kişiyle evli
olmanın sonuçları hakkında bir fikir verebilir. Bağım-
lılık, evliliği birçok yönden etkilemektedir. Bağımlı
bir kişinin varlığı ile birlikte evlilik içinde beklenen
rollerde farklılıklar ortaya çıkmakta ve evlilik içinde
yeniden yapılanma meydana gelmektedir.
Bağımlılık ile birlikte, eşler arasındaki iletişimde de-
netimmekanizması devreye girerek, çok özellikli bir
ilişkinin doğmasına yol açmaktadır. Ailenin korun-
masından, çocuklara ilişkin sorumluluk ve ödevlere
kadar, kısacası sistemin devamını sağlamaya yönelik
birçok görev eşe devredilmiş olmaktadır. Yani eş sis-
temin sürdürümünde belirleyici bir rol oynamaktadır.
Alkol bağımlıları arasında aile içi şiddet ve boşanma
oranlarının yüksek oluşuna ilişkin ülkemizde yapıl-
mış çalışmalar olmakla birlikte, uyuşturucu madde
bağımlıları ile yapılmış böyle bir çalışma bulunma-
maktadır. Aynı zamanda bağımlılıkla birlikte, buna
bağlı olarak ailevi, kişisel, sosyal ve mesleki sorunlar
attıkça, eşlerde saptanan psikiyatrik belirtiler de
artmaktadır.
Bağımlılığın tüm aile sistemini etkileyen bir hastalık
olduğu kabul edilmektedir. Alkol bağımlılarının eşleri
ve çocukları tarafından kurulan kendine yardım
yesilay.org.tr
26
YEŞiLAY
•
ARALIK 2014
