223 / 248
tam oyuncak ne de tam bebek
diyebiliriz. Biraz 'süs eşyası', biraz
'biblo' kıvamında bir bebek tanımı
yapmak daha doğru. Renk renk,
desen desen olan bu bebeklerin
birini açarsınız, içinde bir başka
sürpriz karşılar sizi, sonra onu da
açarsınız, bir sürpriz daha, sonra
bir diğeri…Her açılışta boyut
değiştiren, ama hep aynı kadını
içinde saklayan bebekler dizini.
3 ile15 arasında parçadan oluşan
bu bebeklerin hep tek sayıda
olmasının bir sebebi var elbette;
zira Ruslar tek sayının uğuruna
inanıyor. Rusya denince akla
Dostoyevski'den sonra gelen ilk beş
simge arasında yer alan matruşka,
doğurganlığı da simgeleyen tek
bebek aynı zamanda. Rusya'nın
kültür elçiliğini üstlenen matruşka,
hem resim hem de oymacılık
adına, iki sanatın ortak buluşması
olarak da oyuncak dünyamızdaki
özel yerini koruyor.
JAPONKÜLTÜRÜNE
YOLCULUK
Rusların matruşkasına da ilham
veren Japon bebekleri o kadar
çok ve çeşitli ki, üzerlerine bir
yazı değil, kitap bile yazılabilir.
Geleneksel Japon bebeklerine
Japoncada ningyo yani “insan
yüzü” deniyor. Bebek yapımı
Japonya’da eski çağlardan beri
devam eden bir gelenek. Japonlar
dinsel törenler veya krallar ve diğer
soylu kişilerin mezarlarına koymak
için çamur, kâğıt vb. malzemeler
kullanarak bebekler yapmışlar.
Bu kültür, hiç kaybolmadan
19. yüzyılda yapılmış bazı oyuncak
bebekler bugün koleksiyoncular
arasında 20 ila 30 bin Dolar
arasında alınıp satılabiliyor…
Dünyaca ünlü oyuncak ya da
bebek müzeleri de kendi alanında
en nadide bebek koleksiyonlarını
barındırıyor. Bugün ise envai çeşit
bir oyuncak bebek dünyasıyla
karşı karşıyayız. Hatta internetin
sunduğu sınırsız hizmetlerle
sanal ortamda kendi oyuncak
bebeğimizi yaratabiliyor, onu
günün belli saatlerinde besliyor,
altını değiştiriyor, parka götürüyor,
elbiseler giydirip saçını başını
süsleyebiliyoruz.
ENÜNLÜRUS: MATRUŞKA
Oyuncak bebeklerin önemli
bir özelliği de ülke kültürlerini
yansıtmak için kullanılmaları.
Kültürlerle özdeşleşmiş pek çok
“milli bebek” bulunuyor. Rusların
“matruşka”sı, kuşkusuz bu milli
bebeklerin en popüler üyesi.
Dünyanın neresine giderseniz
gidin, matruşka bebekleri
bilmeyen, sevmeyen yoktur
diyebiliriz rahatlıkla.
1890’lı yıllardan beri yapıldığı
düşünülen matruşka bebekler
hiç kuşkusuz Rus kültürünün
en evrensel ürünlerinden. Rus
halkının eski geleneklerinden
olan iç içe konan tahta Paskalya
yumurtaları gibi iç içe geçen, boy
boy bebeklerden oluşan matruşka,
Japonların “yedi talih tanrısı”
tasarımından ilham almış. O
zamandan beri ününe ün katmaya
devam ediyor. Matruşka için ne
en önemli tanığı, ilham kaynağı
ve tamamlayıcısıdır oyuncak
bebeklerimiz.
EVVEL ZAMAN İÇİNDE…
Aslına bakarsanız kız çocuğu ve
oyuncak bebek arasındaki ilişki,
sadece günümüzün modern
dünyasının çocukları için geçerli
değil. Bundan yüzyıllarca önce
de bebek ile çocuklar, özellikle de
kız çocuklar arasında özel bir bağ
olduğu bilinen bir gerçek. Hatta
oyuncak bebeklerin, oyuncak
dünyasının bilinen en eski
oyuncağı olduğu söyleniyor.
İÖ 2000 yılına tarihlenen bazı
mezarlarda oyuncak bebeklerin
bulunması bunun en önemli
kanıtlarından biri. Sadece
Mısır değil, Yunan ve Roma
döneminden kalma çocuk
mezarlarında da bebeklerin
bulunması bu oyuncağın geçici
bir heves olmadığını gösteriyor.
Kil, porselen, bez, kâğıt, tahta,
balmumu, kemik, fildişi, deri,
hatta mısır koçanı gibi çok
çeşitli maddelerden üretilebilen
oyuncak bebeklerin yapımı,
modern dünyayla birlikte başka
materyallere evriliyor. Oyuncak
bebekler, çocukların olduğu kadar
koleksiyoncuların da gözdesi.
Eski dönemlerde
bebekler kil, taş, kemik,
tahta, mısır kocanı,
sukabağı, keçe gibi doğal
maddelerden yapılırdı.
Zaman geçti, teknoloji
gelişti, plastik neredeyse
tüm sektörü ele geçirdi.
Ancak son zamanlardaki
sağlıklı yaşam ihtiyacı
oyuncak dünyasını da
olumlu etkilemeye
başladı. Artık el yapımı,
doğal malzemeden
bebeklere her yerde
rastlamak mümkün.
MAYIS 2017 223