Dijitalle Başa Çıkın!

• Mahremiyet kuralları gerçek hayatta olduğu gibi dijital alanlarda da geçerlidir. Çocuklara internet ortamında hangi bilgileri paylaşabilecekleri, hangilerini paylaşmamaları gerektiği konusunda rehberlik edilmeli, internet ortamında kişisel bilgilerin (konum, hesap şifresi, telefon numarası parola, kimlik numarası, doğum tarihi, soyadı, okul, adres vb.) paylaşılmaması gerektiği gerekçeleriyle birlikte öğretilmelidir.
• Profil sayfasında kendisine ve ailesine ait resim ve videolara herkesin görebileceği şekilde yer vermemesi gerektiği öğretilmelidir. Çocuklara dijital dünyada, kişisel bilgilerin ve fotoğrafların paylaşılmasının, siber zorbalık ve çevrim içi istismar gibi risklere yol açabileceği uygun bir dille belirtilmelidir.
• Sosyal medyada çocuğun profilini görüntüleyebilecek, fotoğraflarına bakabilecek ve yorum yapabilecek kişilerin sınırlandırılması için gerekli ayarlar yapılmalıdır. Herkese açık bir şekilde paylaşım yapılmamalıdır.
• Çocuklara kişisel sınırlara sahip olmaları, kişilerin sınırları ve mahremiyeti ihlal eden istekleri karşısında hayır diyebilmeleri öğretilmelidir.
• Çocuklara dijital dünyada da kişisel haklar ve sorumluluklar olduğu hakkında bilgi verilmelidir. Başkalarının haklarına saygı göstermeleri ve dijital ortamda etik kurallara uymaları gerektiği öğretilmelidir.
• Sosyal ağlarda başkalarına zarar verecek davranışlarda bulunmamaları ve başkalarının bilgilerinin gizliliğine özen göstermeleri gerektiği anlatılmalıdır.

• Çocuğunuzu internet kullanımında engelleyici ve yasaklayıcı tedbirlerden kaçının; bilinçlendirici, destekleyici tavır takının.
• Çocuğunuzu dijital ortamda rahatsız edici bir durumla karşılaştığında, tanımadıkları kişilerden rahatsız edici mesaj aldığında onlara cevap vermemesi, bunu sizinle paylaşmaktan çekinmemesi gerektiği konusunda bilgilendirin.
• Çocuğunuzun internette iletişim kurduğu kişileri ve sosyal medyadaki arkadaşlarını tanıyın, hangi sitelere girdiğini takip edin ve bunu gizli yapın.
• Birçok internet sayfası ve sosyal medya platformu rahatsız edici kişileri şikâyet etme ve engelleme fırsatı sunuyor. Bunun nasıl yapılacağını çocuğunuza mutlaka öğretin.
• Çocukların kullandığı bütün elektronik aletlerde (tablet, telefon, bilgisayar vs.) Güvenli İnternet Hizmeti kapsamında sunulan Çocuk Profili/Aile Profili kullanabilirsiniz.
• Özellikle üç yaşına kadar çocuklar ekrana maruz bırakmayın. 

• Çocukların görüntüleri, görselleri kesinlikle herkesin görebileceği şekilde paylaşılmamalıdır. Herkese açık paylaşılan bir fotoğrafın kimler tarafından ve hangi amaçla kullanılabileceği kontrol edilemez.
• Çocukların kişisel bilgileri, iletişim bilgileri, çocuklara fizikenss ya da sosyal medya araçlığıyla ulaşılabilecek bilgiler sosyal medyadan paylaşılmamalıdır. Sosyal ağlarda gizlilik ayarları mutlaka yapılmalı, düzenli kontrol edilmeli ve güncellenmelidir. 
• Resimlerin ve videoların bilgisayar ve cep telefonu aracılığıyla sanal ortamlarda paylaşıldığı andan itibaren silinmesi neredeyse imkânsızdır. İnternette yapılan paylaşımların dijital ayak izi oluşturduğu unutulmamalıdır.
• Çocukların özel bölgelerinin göründüğü, çıplak oldukları görseller ile tuvalet, banyo yapmak gibi kişiye ait özel fotoğrafları, hasta oldukları fotoğraf ve videolar, onların ağlarken, zor duruma düşmüş anları içerin videoları paylaşılmamalıdır. Çocukların görselleri paylaşılırken bunun ileride çocuğa ne hissettirebileceği göz önünde bulundurulmalıdır.
• Paylaşımın yıllar sonra oluşturabileceği etkileri üzerine düşünmek, başkalarıyla paylaşmanın uygun olmayacağı hassas, olumsuz, komik görünse de ileride küçük düşürücü olabilecek anların paylaşımlarından kaçınmak önemlidir. Fotoğraf paylaşırken sınırlara dikkat edilmelidir. 

• Oyun oynamanın olumlu etkileri olabileceği gibi olumsuz etkileri de vardır. En önemlisi de bağımlılık riskidir. Bu nedenle anne babalar çocuklarının sağlığı için oyun oynama sürelerine sınır koymalıdır. 
• Oyunların çocukların yaşına, fiziksel ve ruhsal gelişimine uygun olup olmadığı kontrol edilmelidir.
• Anne babalar çocuklarının bilgisayar oyunlarını oynamalarını engellemek yerine bilgisayarı verimli kullanmalarını sağlayacak tedbirler almalıdır.
• Oyun türleri ve hangi oyunların popüler olduğu araştırılmalıdır. Oyunlar ödül ve ceza aracı olarak kullanılmamalıdır. Aksi hâlde oyunlar çocuğun hayatında çok daha fazla önem taşımaya başlayabilir.
• Oyunlarda çevrim içi alışveriş gibi unsurların bulunup bulunmadığı kontrol edilmelidir.
• Oyun içi satın alımlar, çocukların bazı oyunlarda ilerlemek için bilinçsizce para harcamalarına yol açabilir. Bu sorunu çözmek için, dijital ortamda kredi kartı bilgilerinin kaydedilmemesine özen gösterilmelidir.
• Çocuğun sıklıkla oynadığı oyunlar hakkında bilgi sahibi olunmalıdır. Mümkünse birlikte oyun oynanmalıdır. Çocukla oynadığı oyunun içeriği ve amaçları hakkında konuşulmalıdır.
• Çocuğun sıklıkla oynadığı oyunlar hakkında bilgi sahibi olunmalı, mümkünse birlikte oyun oynanmalıdır.
• Bazı dijital oyunlar, çevrim içi sohbet özelliği içerir. Bu, çocukların tanımadıkları kişilerle oyun platformları aracılığıyla iletişim kurmalarına ve olumsuz etkilenebilecekleri konuşmalarla karşılaşmalarına neden olabilir. Çocuklara oyun ortamında tanımadıkları kişilerle sohbet etmemesi gerektiği söylenmelidir.
• Çocuklar oyun oynarken yaşlarına uygun olmayan reklamlara maruz kalabilirler. Mobil cihazlarda bu tür reklamlardan korunmak için reklam engelleyici uygulamalar indirilip aktif hâle getirilebilir. Tarayıcılarda ise eklentiler bölümünden reklam engelleyici programlar indirilerek bu tür reklamlar engellenebilir.

• Çocuklar farklı sosyal, akademik, kültürel, sanatsal ve sportif etkinliklerle tanıştırılmalı ve çocukların bu tarz etkinliklere katılması desteklenmelidir. Spor, kitap okuma, doğa yürüyüşleri veya el sanatları gibi faaliyetler planlanabilir.
• Çocukların akranları ile plan yapmasında destekleyici olunmalıdır. Bununla birlikte ailesi ile de vakit geçirebileceği etkinlikler düzenlenmelidir.
• Ebeveynler, çocuklarının oyun oynamak, ders çalışmak ve kitap okumak gibi gerçek hayatta yapmaları gereken aktiviteleri ihmal edip etmediklerini takip etmelidir.
• Bir etkinlik yaparken (film izlerken, kitap okurken, ailece sohbet ederken vb.) çocuğun aynı zamanda telefona/internete/sosyal medyaya bakmaması konusunda alışkanlık kazanmasında yardımcı olunmalıdır.
• Dijital araçlar, çocuklar için bir oyuncak ya da ödül olarak görülmemelidir.
• Dijital araçlar çocukları oyalamak, sakin ve sessiz tutmak, çocukların yemek yemesini sağlamak, çocukların yaşadıkları duyguları yatıştırmak, davranış sorunlarını geçiştirmek vb. amacıyla kullanılmamalıdır. Bunlar yerine; çocukların duygularına ve ihtiyaçlarına odaklanılmalı, gerçek dünyada duygusal ve gelişimsel ihtiyaçlarının karşılanmasına yardımcı olunmalıdır.

• Sosyal paylaşım ağları kullanılırken içerikler herkesin görebileceği şekilde paylaşılmaktan kaçınılmalıdır.
• Uygulamalar bazı kişisel verilere (kamera, konum, mikrofon, fotoğraf, rehber) erişim izni istemektedir. Akıllı cihazlara uygulama yüklerken gizlilik ve güvenlik politikasını ihlal eden erişimlere izin verilmemelidir. Kişisel verilerin kullanımına ilişkin aydınlatma metinlerinin okunması önemlidir.
• Konum ayarlarının ‘KAPALI’ olarak ayarlandığından emin olunmalıdır.
• Bilgisayar ve cep telefonlarında lisanslı anti-virüs programları ile reklam ve casus yazılım engelleyici programlar kullanılmalıdır. Ayrıca düzenli olarak virüs taraması yapılmalıdır.
• Kimlik bilgilerinin doğrulanmasını isteyen bir e-posta ve mesajın dolandırıcılık amaçlı olabileceği unutulmamalıdır.

• Dijital ortamlarda çocukların yaşına ve ilgi alanlarına uygun, eğitim ve gelişimlerine katkı sağlayabilecek içerikler izlemesi ve güvenilir sitelerde vakit geçirmesi için rehberlik edilmeli, çocuklara uygun internet siteleri yine onlarla birlikte belirlenmelidir.
• Dijital araçların kullanım süreleri ve diğer düzenlemelerle ilgili olarak ev içinde bir anlaşma yapılmalıdır. Bu süreçte çocukların da katılımı sağlanmalı ve fikirleri alınmalıdır. Kurallar ve sınırlamaların nedenleri çocuklara detaylı olarak açıklanmalı ve onların anlamalarına yardımcı olunmalıdır.
• Çocuklar internette ve sosyal medyada karşılaşılan her bilginin doğru olmayabileceği, doğruluğunun farklı kaynaklardan teyit edilmesi gerektiği konusunda bilinçlendirilmelidir.
• Çocukların internetin doğru kullanımı konusunda farkındalık kazanmaları sağlanmalı, internetin zararlı yönlerinden uzakta kalmaları telkin edilirken, doğru kullanım yollarıyla elde edilebilecek fırsatlar konusunda bilinçlendirilmeleri gerekmektedir.
• İnternet üzerinde ödev veya araştırma yaparken bulunan bilginin kaynağının belirtilmesi gerektiği ve film, müzik veya oyun dosyalarını yasal ve etik olmayan yöntemlerle indirmemeleri gerektiği konusunda çocuk bilgilendirilmelidir.

• Çocukların tablet, telefon, bilgisayar ve televizyon gibi her türlü ekran başında kalma süresi yaş grubuna göre uzmanların belirlediği şekilde uygulanmalıdır. Belirtilen sürelerin gün içerisinde bölünerek kullanılması tavsiye edilir.
• Ekran kullanımında kontrolün oluşturulmasında özellikle ilkokul dönemine kadar olan süre oldukça kritiktir. İlk ekran kullanımından başlayarak ilkokula kadar olan kullanımda kontrolün sağlanmasında ebeveyn rolü ve rehberliği çok önemlidir.
• 0-3 yaş dönemi, çocukların gelişimleri için oldukça kritik bir dönemdir. Bu dönemde ekrana bakarak geçirilen süre öğrenme becerilerini olumsuz etkiler. 3 yaşına kadar çocuklar ekrana maruz bırakılmamalıdır.
• Çocuğa, izlemeye başlamadan önce zamanla ilgili hatırlatmada bulunulmalıdır. Yaş durumuna göre “Bugün 30 dakika vaktin var, süren dolduğunda ekranı kapatacağız” ya da çocuk küçükse “Bugün … dan üç bölüm izleyebilirsin, bölümler bitince ekranı kapatacağız” denilebilir.
• Özellikle erken çocukluk döneminde ekranın kapatma zamanı çocuğun izlediği içeriğin ortasında değil, belirlenmiş bölümün bitmesine denk getirilmelidir. Bitiş yaklaştığında çocuğa hatırlatmada bulunmaya özen gösterilmelidir.
• Ekran süresi ile ilgili koyulan kurallar konusunda tutarlı olunmalıdır.
• Çocuğun ilgisi, sürenin dolmasından uzaklaştırılıp yeniden izleme zamanına odaklanılmalıdır. Örneğin; “Yarın/akşama vb. yeniden izleyebileceksin”, “İstersen hangi bölümde kaldığını bir yere not edebiliriz ne dersin?” gibi sonraki plana odaklanması sağlanabilir.